Kunnen jonge Randstedelingen de vergrijzing op het platteland keren?

Anja Steenbekkers, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau, ziet het somber in. “Ik denk niet dat de komst van jonge Randstedelingen de vergrijzing zal keren, het is een druppel op de gloeiende plaat.”

Steenbekkers is een van de auteurs van het rapport ‘Dorpsleven tussen Stad en land’ uit 2017, waarin het SCP de ontwikkelingen op het platteland en het sociale leven in de Nederlandse dorpen onderzocht. De onderzoeker denkt dat de tijd zal moeten leren of de mensen die nu naar het platteland vertrekken, het daar ook naar hun zin hebben. “Er zijn altijd nieuwkomers die zich niet gerealiseerd hebben dat alle voorzieningen op afstand zijn. Dat ze altijd in de auto moeten stappen om hun boodschappen te doen. Die mensen keren nog weleens op hun schreden terug als ze de kans krijgen.”

​

Stijging van Randstedelingen op het platteland
Sinds de uitbraak van de pandemie nam het aantal mensen dat de Randstad verruilt voor regio’s op het platteland een vlucht, constateerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in februari. Traditioneel beslaan pensioengerechtigden het grootste deel van deze groep, die vaak de rust en de ruimte opzoeken als ze hun werkende leven achter zich laten. Toch vinden ook jonge stedelingen de landelijke regio’s steeds beter. In 2015 verhuisden in totaal 2.149 mensen tussen de dertig en veertig jaar van de Randstad naar het platteland. In 2019, een jaar voor corona, waren dat er 2.847. En in 2020 steeg dit aantal naar 3.263, een stijging van 14 procent ten opzichte van het jaar ervoor.

​

​

Tekst gaat verder onder de grafiek

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

Ook stellen met kinderen lijken steeds vaker de voorkeur te geven aan wonen op het platteland: van 1.588 gezinnen in 2015 naar 2.482 in 2019. Vorig jaar wisten 2.751 gezinnen met kinderen het platteland te vinden, een stijging van bijna 11 procent ten opzichte van een jaar eerder.

Maar het platteland vergrijst. Met name de noordelijke provincies lijken die strijd te verliezen. In 2019 voorspelden het CBS en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat in de provincie Groningen alleen de gelijknamige gemeente relatief jong blijft in 2035, vermoedelijk vanwege het grote aantal studenten dat zich daar vestigt. In Drenthe zullen volgens dezelfde voorspellingen elf van de twaalf gemeenten in 2035 meer vergrijzen dan het landelijk gemiddelde van 25 procent. In gemeenten als Westerveld en Aa en Hunze ligt dat percentage tegen die tijd maar liefst rond 35 procent.

Is er nog hoop? In 2019 was er immers nog geen sprake van een pandemie. Kan de toename van jonge Randstedelingen de vergrijzing keren?

​

Niet in verhouding
Edwin Buitelaar, senior wetenschappelijk onderzoeker Ruimtelijke Ontwikkeling bij het PBL, heeft er vanwege de relatief kleine aanwas eveneens geen hoge verwachtingen van. Hoewel het er ook van zal afhangen wat er met deze en toekomstige pandemieën gebeurt. “Als zo’n pandemie, zoals die er nu is, onderdeel van ons leven wordt, dan gaat er wel echt wat veranderen. Dan zullen de woninggrootte, woningkeuze en de locatie een grotere rol gaan spelen voor mensen.”

Maar als we de pandemie achter ons kunnen laten, waar het nu op lijkt, dan zullen Randstedelingen niet massaal naar de buitengebieden verkassen, vermoedt de onderzoeker. “Dat zullen hooguit pensionado’s doen. Er is op dit moment gewoon te weinig werk op het platteland, en dat is toch voor veel mensen een reden om ergens te gaan wonen. Ik verwacht geen grote veranderingen. Maar goed, ik kan ernaast zitten.”

 

Ook Steenbekkers van het SCP denkt dat de groep jonge Randstedelingen die in de afgelopen tijd de stap naar het platteland heeft gemaakt, niet voldoende is om de vergrijzing op het platteland in te dammen. “Het staat niet in verhouding. We hebben nu eenmaal een hele grote, relatief oude populatie in Nederland. In 2040 zijn er naar verwachting 4,8 miljoen mensen ouder dan 65 jaar in Nederland. Dat is zo’n groot aantal, dat krijg je met die tien-, twintigduizend gezinnen die naar het platteland verhuizen nooit rechtgetrokken.”

​

​

Tekst gaat verder onder de grafiek

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Voorzieningen
De veroudering van de bevolking op het platteland tegengaan gaat dus niet lukken met deze relatief kleine aantallen. Kan de nieuwe aanwas dan op zijn minst voor een zekere mate van verjonging zorgen? Steenbekkers denkt dat dat mogelijk is. En de komst van jonge mensen, met name van gezinnen met kinderen, brengt daarnaast ook een ander pluspunt met zich mee. “Voorzieningen die in dorpen vaak op wankelen staan, zoals scholen of de kinderopvang, kunnen daardoor misschien net het hoofd boven water houden”, zegt Steenbekkers.

“Als er meer jonge gezinnen naar dat soort dorpen komen, wordt het voor die plaatsen wellicht iets makkelijker om die leefbaarheid op peil te houden”, vervolgt ze. “Supermarkten hebben gewoon monden nodig, en scholen en kinderdagverblijven kinderen.” 

Toch is het belangrijk om het aantal verhuizingen naar het platteland te relativeren en de verwachtingen te temperen, vindt Buitelaar. Volgens hem zullen de grote steden altijd het aantrekkelijkst blijven om te wonen. “Het is belangrijk dat we het niet al te groot maken. Ik denk dat deze verhuizingen een tijdelijk fenomeen zijn, maar dat zal moeten blijken. Er is weinig reden om aan te nemen dat de stad minder populair gaat worden, want dat is vaak de suggestie die gewekt wordt.”

De stad heeft en houdt simpelweg meer economische voordelen ten opzichte van het platteland, stelt Buitelaar. Vraag en aanbod van werkgelegenheid komen er bij elkaar en voorzieningen zijn er ruim aanwezig vergeleken bij landelijke regio’s. “Dat is niet opeens verdwenen door deze ontwikkeling.”
 

​

 

Meer lezen?​

​

Van de stad naar het platteland verhuizen is één ding, maar hoe vind je je draai in een omgeving waar het vaak ons-kent-ons is? Hoe burger je in?

​

​

Anouk Bisschops verruilde bijna tien jaar geleden het centrum van Utrecht voor het Drentse Ruinen. "Hier kun je op elkaar terugvallen."

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​