Plattelandshoogleraar Bettina Bock: “Nieuwkomers op het platteland zijn van alle tijden”

U hebt vast gehoord over de toename van Randstedelingen op het platteland.

“Ik heb ervan gehoord en het lijkt er inderdaad op dat er een beweging op gang is gekomen. Die is met name versterkt door corona, maar begon al eerder. Het is al tien, vijftien jaar aan de gang. Maar dat zijn altijd vooral pensionado’s geweest. Maar of deze trend gaat doorzetten is nog niet duidelijk.”

Onder welke groepen is wonen in de landelijke gebieden populair?
“Vóór corona waren het vooral mensen in de pensioenleeftijd die van de Randstad naar het landelijk gebied verhuisden. Inmiddels lijkt het erop dat het ook gezinnen betreft. Het is in ieder geval duidelijk dat er meer huizen worden verkocht en er steeds minder leegstand is. Maar het schijnt ook gedeeltelijk te gaan om tweede huizen en beleggingen.”

Zijn er gebieden die in het bijzonder aan populariteit hebben gewonnen door deze ontwikkeling?
“Bepaalde regio’s op het platteland waren al populair. Pensionado’s verhuisden vaak naar Drenthe en de Achterhoek. Ook de gebieden dichter bij de Randstad, zoals Zuidwest-Friesland, waren al in trek. Nu vestigen mensen zich ook in gebieden die voorheen minder aantrekkelijk werden gevonden, zoals in de krimpregio’s, waaruit mensen wegtrokken en waar leegstand was. Toch gaat de voorkeur doorgaans uit naar gebieden die relatief goed bereikbaar zijn, met bijvoorbeeld een treinstation of goede faciliteiten. Maar we weten nog niet zeker hoe het zit met deze verspreiding, dat gaat nog wel even duren.”

Hoelang gaat dat nog duren?
“Het hangt ervan af of mensen vanuit huis kunnen blijven werken en niet elke dag naar kantoor moeten in de Randstad. Of ze zouden ergens anders werk moeten vinden, maar dat is juist een van de problemen in de wat meer afgelegen gebieden. Het hangt er ook vanaf hoe het de nieuwkomers hier bevalt. Er zijn verhalen van nieuwkomers die het vooraf leuk vonden om rustiger te wonen, maar die het toch wel erg stil vinden. Die erachter komen dat je alleen maar Chinees en patat kunt halen in het dorp. Maar er zijn evengoed mensen die dolgelukkig zijn op het platteland. Het is allemaal nog anekdotisch bewijs.”

Op het platteland is het toch nog vaak ons-kent-ons. In hoeverre heeft de komst van nieuwkomers invloed op de sociale samenhang?
“Over het algemeen druppelen nieuwkomers een beetje binnen, afzonderlijk van elkaar. Dat heeft geen effect op de sociale samenhang. Het maakt wel uit hoe nieuwe inwoners zich gedragen. Of ze opgenomen worden in de gemeenschap hangt er mede vanaf of ze daar zelf moeite voor doen.

​

Als er ineens heel veel nieuwe mensen komen, bijvoorbeeld in een nieuwe wijk, dan kan het wel effect hebben op de samenhang. Maar dat komt vrijwel nooit voor. Rondom de discussie over het Deltaplan van het Noorden [waarmee Drenthe, Groningen, Friesland en Flevoland 220.000 woningen willen bouwen in ruil voor een snellere spoorverbinding met de Randstad, red.] leeft dat gevoel wel een beetje: ‘Stel dat er een heleboel mensen uit de Randstad komen, dan verandert de identiteit van onze gemeenschap’, wordt er gedacht. Omdat zo’n situatie nog niet eerder is voorgekomen, weten we niet of dat ook gaat gebeuren. Maar mensen maken zich er wel zorgen over.”

Als dit volgens u nog niet eerder is gebeurd, waar komen die zorgen dan vandaan?
“Men is bang de eigenheid te verliezen, en de identiteit waar men aan hecht. In dorpen is het ons-kent-ons, en vaak kennen mensen elkaar al van eerdere generaties. Zo van: ‘dat is er eentje van die’. Daar ken je dan ook de ouders en de grootouders van. Als er veel nieuwe mensen komen, dan kan dat veranderen. Dat heeft te maken met het idee dat de Randstad groot, luid en dominant is.” Dan, lachend: “Als die mensen hier naartoe komen, wordt gedacht, dan zijn die ook luid en dominant. Wat gebeurt er dan met ons?”

​

“Vaak wordt er gedacht in tegenstellingen. Er zijn natuurlijk ook verschillen. Een Amsterdammer of Rotterdammer is directer en luider dan een Fries of een Groninger. En ook een Zuid-Limburger is weer anders. Dat zijn natuurlijk gemiddelden, niet iedere Amsterdammer is luid en niet elke Fries is stil. Maar de manier waarop je gewend bent met elkaar om te gaan kan verschillen."

​

In hoeverre is het platteland gebaat bij de komst van mensen uit de Randstad?

“Ik denk dat ieder gebied is gebaat bij een divers samengestelde bevolking, naar leeftijd, geslacht, opleiding en inkomen. Dan heb je allerlei soorten vaardigheden. Als een samenleving eenzijdig is samengesteld, dan is deze kwetsbaar, vooral als deze ook nog verouderd. Jij legt de nadruk erg op nieuwkomers uit de Randstad, maar nieuwe mensen kunnen ook uit het oosten of zuiden komen.

‘Import’, zoals dat heet op het platteland, heeft altijd plaatsgevonden. Er zijn altijd mensen geweest die het leuk vinden om op het platteland te wonen, of die weg zijn gegaan en later weer terugkomen. In Friesland zie je dat bijvoorbeeld regelmatig. Maar import kan ook van een dorp verderop komen. Soms blijven mensen hun hele leven bekend staan als ‘import’, bijvoorbeeld daar waar de gemeenschappen hecht zijn en waar niet zoveel nieuwe mensen komen. Daarnaast zijn mensen op het platteland zelf ook niet meer zo honkvast, die zijn vaak veel mobieler dan veel mensen denken.

 

Kunnen we dan zeggen dat de komst van nieuwkomers voordelen heeft voor de leefbaarheid in dorpen? 
“Zeker. Het voordeel van nieuwkomers is dat er meer mensen naar een plaats komen. Als dat gezinnen met kinderen zijn, heeft dat voordelen voor de scholen in de dorpen. Sommige nieuwkomers willen zich ook inzetten voor allerlei organisaties. We zien dat zij vaak betrokken zijn bij initiatieven, of zelfs voortrekkers zijn. Ze komen met een frisse blik, nieuwe ideeën en hebben vaak goede connecties. Niet zelden zijn nieuwkomers ook hoogopgeleid. En vooral jongere mensen zorgen voor nieuw bloed, zou je kunnen zeggen.”

​

​

​

Meer lezen?

​

Steeds meer jonge mensen uit de Randstad vertrekken naar het platteland, maar deze gebieden vergrijzen ook. Kan de jonge aanwas de vergrijzing keren?

​

​

Van de stad naar het platteland verhuizen is één ding, maar hoe vind je je draai in een omgeving waar het vaak ons-kent-ons is? Hoe burger je in?

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​